LocalDoc/AzTC · Datasets at Hugging Face

text stringlengths 10 518k
Yarımadada təbii meşəlik yoxdur.
Abşeronun hər bir kəndinin özünəməxsus tarixi kecmişi, təsərrüfat-məişət həyatı, qiymətli memarlıq abidələri olmuşdur.
Diqqətəlayiq kecmişi olan belə yaşayış məntəqələrdən biridə qala kəndidir.
Coğrafi mövqeyinə görə Qala Abşeron yarımadasının şimali-şərqində yerləşir.
Sahil yaşayış məntəqələrinə nisbətən yayda havası azca isti və quru təsir bağışlayır.
Qəsəbənin ərazisi gilli-qara-sərt torpaqlıdır.
Qədim yaşayış məskənlərindən biri olan Qala kəndi Abşeronun cənub-şərqində yerləşir.
Qala kəndində olan memarlıq abidələrinin yaranma tarixi XII–XIII əsrlərə aid edilir.
Bu dövrə aid olan Qala divarları indiyədək qalmışdır.
Bu cür tikililər onu göstərir ki, Qala hələ qədim zamanlarda da canlı mədəni- ticarət mərkəzi olmuşdur.
Rusiya imperiyasının əhali yerlərinin siyahısına görə 1873-cü ildə Qalada 431 həyət, 2331 nəfər əhali (1240 kişi, 1031 qadın) olmuşdur.
Abşeronda torpaq sahəsi ən böyük olan kənd Qala olmuşdur belə ki, torpaq sahəsi 7009 desitin olmuşdur.
Kənd canlı karvan yolu üzərində yerləşmişdir.
Qalalıların əsas məşğuliyyəti əkinçilik və maldarlıq olmuşdur.
Yerli əhali Qalanı " Taxıl kəndi" adlandırırmış.
Çünki, Qalada taxılçılıq daha çox inkişaf etmişdir.
Taxıl məhsulları xırmanda döyülürdü.
Bu məqsədlə vəldən istifadə edilirdi.
Vələ at, yaxud eşşək qoşulurdu.
Taxıl məhsullarını üyütmək üçün uzunqulaq, həmçinin at qoşulmuş "quru" dəyirmanlardan istifadə olunurdu.
Burada bağçılıqla da məşğul olmuşlar.
Bağlarda ən çox əncir, tut, nar, üzüm, heyva, alça (paraxodu), xüsusən də məşhur Şüvəlan alça ağacları var idi. Bakı kəndləri arasında Qala kəndi həm tarixinə, həm də Abşeronun mədəni irsində tutduğu yerinə görə seçilir.
Ən maraqlısı da odur ki, paytaxt şəhərə, iri sənaye mərkəzi olan Bakıya yaxın olmasına baxmayaraq, Qala kəndinin infrastrukturu və abidələri vahid kompleks şəklində olduğu kimi qalmaqdadır.
Bundan başqa yaşayış mühiti də öz əksini qoruyub saxlamışdır.
Qala Abşeronun digər kəndlərindən taxıl ehtiyatının çox olması ilə də tanınırdı.
Qalalıların əsas məşğuliyyətlərindən biri də əkinçilik olmuşdur.
Yerli əhali Qalanı "Taxıl kəndi" və ya "Taxıl Qələ" də adlandırırmış.
Kəndin ərazisində çoxlu taxıl quyuları, taxıl zirzəmiləri və tikili anbarlar vardır.
Qala qəsəbəsində həmçinin taxıl və un anbarları ilə yanaşı duz quyuları da vardır.
Qala öz bostan məhsulları ilə şöhrət qazanmışdı.
Bostan məhsullarından qarpız, qovun, şamama becərilirdi.
Öz keyfiyyətinə, şirinliyinə görə Qala ağ qovunu bütün Abşeronda məşhur idi. Kənddə cirə, lobya, noxud, zəfəran, hətta pambıq kimi texniki bitki növü də becərilirdi.
Qala kəndinin tarixi çox acınacaqlı olmuşdur.
XIX əsrdə bu yerlərdə neft çıxarılmağa başlanmış, bu da əkinçilik və maldarlıq yerlərinin azalmasına gətirib çıxarmışdır.
Su azlığı problemi, torpaqların kolxozlaşdırılması, heyvandarlıq və əkinçiliklə məşğul olan əhalinin həyat tərzini çətinləşdirmişdir.
Sovet hökumətinin siyasi qayda-qanunlarına əsasən bir neçə yerdə əhalinin torpağı olmasına icazə verilməmiş, yalnız bir yerə qeydiyyata düşüb yaşamağa icazə verildiyindən, eyni zamanda əkin sahələri və mal-qaraya görə olan vergilər onsuz da Qalalıların çətin olan həyat tərzini daha da ağırlaşdırmışdır.
Beləcə əhalinin bu yerlərdən köçüb getməsinə səbəb olmuşdur.
Xüsusən də bu proses XX əsrin 30–40-cı illərinə qədər davam etmişdir.
Qalada onlarla misgər, dulusçu , dərzi, dəmirçi emalatxanaları var idi. Habelə silahsaz, örkəntoxuyan (kişilər), boyaqçılar, xalçaçılar da var idi ki, hansı ki, onları Məhəllələr: Orta əsrlərdə Qala kəndində bir sıra məhəllələr olub.
Hər məhəllədə isə ictimai mərkəz kimi, məscidin qarşısında kiçik meydança var idi. Həmin meydançaya ağsaqqallar yığışıb, kənd camaatı ilə söhbətlər aparırmışlar.
Qala kəndində məhəllələrdə əhali qonşuluq prinsipi əsasında yaşayırdı.
Bu məhəllələrdən Hacı Ramazan, Tərəkəmə, Balaverdi, Çəmbərəkənd qeyd etmək olar.
Məhəllələrin adları orada yaşayan ad qazanmış, hörmətli şəxsiyyətlərin adları ilə, də bağlı olardı.
Belə şəxslər çox zaman öz nəslini ətrafına yığardı.
Nəsli genişlənərək məhəllə şəklinə gələrdi.
Məhəllələrin adı orada məskunlaşmış əhalinin əslinə əsasən də adlanardı.
Məsələn, Tatlar məhəlləsində əslən tatlar yaşayırdı.
Tərəkəmə məhəlləsində isə türk köçəriləri yaşayırdı.
Qala kəndi ətrafında ovdanlar, quyular və su üçün hovuz var imiş.
Onların çoxu hal-hazırda itmişdir.
Sənaye tullantılarının gölə tökülməsi nəticəsində suyun səviyyəsi qalxmış, 2 göl birləşmişdir.
Əvvəllər əhalinin su təchizatını ödəmək üçün ovdanlardan, su quyularından və "Xaşa-xuna" bağlarından gələn kəhrizlərdən istifadə edilirmiş.
Qeyd edək ki, kənddə indiyə qədər su quyularının bir qismindən istifadə olunur.
Şor gölü: Kəndin ərazisində əvvəllər 2 göl var idi. Göl orta əsrlərdə kəndin həyatında xüsusi rol oynamışdır.
Şirin suyu olan göl "nohur" adlanırdı.
Kəhriz quyularından axan suyun qalığı buraya yığılırdı.
Onların əsas məşğuliyyəti heyvandarlıq olduğu üçün göldən istifadə sərfəli imiş.
Belə ki, göldən yun məhsullarının yuyulması və heyvanların suvarılması üçün istifadə edilirmiş.
Uzunömürlülərin dediyinə görə göldə bir dəfəyə 12 min at, 6 min qoyun, 1400 iri buynuzlu heyvan suvarılmağa gətirilirmiş.
İngilis səyahətçisi Şupv bu yerlərdə olanda yazırdı ki, "Bakı ətrafında 2 göl var.
Bu göllər vasitəsilə təbii iqlimin köməyi ilə əhali buradan duz çıxarırmış.
XIX əsrin 30-cu illərində hər yay fəsli Abşeron Şor göllərindən 30000 xalvara yaxın duz yığılarmış.
Bu zaman Qala Şorunun uzunluğu 1 verst 125 sajen, çevrəsi isə 3 verst 300 sajen idi. Qala duzu keyfiyyət baxımından digərlərindən ağlığı və aci olmaması ilə fərqlənirdi.
Bu duz məişətdə istifadədən əlavə çuvallara doldurularaq karvanlar vasitəsilə aparılır və satılırdı.
XIX əsrlərdə bu yerlərdə neft çıxarılmağa başlanmışdır.
Neft istehsalı, sənayenin inkişafı ilə əlaqədar sənaye tullantılarının gölə tökülməsi nəticəsində suyun səviyyəsi qalxmış və iki göl birləşmişdir.
Duz çıxarılması dayandırılmışdır.
Gölə yaxın yerdə "Tocuqla" adlanan meydan varmış.
Həmin yerə kəndin əhalisi toplaşar, mərasimlər, bayramlar keçirərdilər.
Duz ilə əlaqədar vaxtı ilə yerli əhali arasında belə bir əfsanə yayılmışdır ki, güya yerli xan qazanc məqsədilə şoru icarəyə vermək məqsədinə düşür.
Lakin bu zaman birdən şorun üstünü qan ləkəsi örtür.
Bunu görən xan öz niyyətindən əl cəkir.
Ona görədə camaat əvvəlki kimi hec bir ödənc vermədən həmin duzdan istifadə edir.
Ovdanlar: Kənddə 4 ovdan və içməli su quyuları indiyə kimi qalmaqdadır Abşeronun yarımsəhra iqlim zolağında yerləşməsi, daima əhalinin suya olan tələbatında çətinliklər yaratmışdır.
Əkinçilik və maldarlıqda, eləcə də məişətdə olan su ehtiyaclarını ödəmək üçün əhali yaxındakı su mənbələrindən yaşayış məntəqələrinə kəhriz sistemi ilə su çəkir və ya Abşerona xas olan ovdan və quyulardan istifadə edirdilər.
Abşeron yarımadasının bütün yaşayış məskənlərinə xas olan kəhriz və ovdanlar Qala kəndi üçün də səciyyəvi hal almışdır.
Qala kəndinin təbii su mənbəyi olan "Şor" gölün sahilində yerləşməsinə baxmayaraq, tarixən burada 6 ovdan, 8 içməli sulu el quyusu və kəhriz sistemi mövcud olmuşdur.
Gölün suyunun çox şor olması, əhalini XIX əsrin əvvəllərində Qurat bağlarından, Xəşəxuna bağlarının 150–200 metrlik şimal tərəfindən kəhriz çəkməyə vadar etmişdir.
(13) Qala kəhriz sistemində hər 50 metr məsafədə olmaqla cəmi 17 quyu qazılmışdır.
Bu quyuların suyu yeraltı saxsı borularla, yerin relyefi nəzərə alınmaqla su hövzələrinə toplanaraq (belə su hövzəsi cəmi 10 ədəd olmuşdur.
)istifadə olunmuşdur.
Qeyd etmək istərdim ki, həmin kəhrizin nişanələri hələ də qalmaqdadır.
Kənddə mülki şəxslər tərəfindən qazılmış 8 el quyusunun bəzilərindən indii də istifadə olunur.
Kənddə su yalnız "Şor" gölün sahilindən çıxdığı üçün, sahil boyu müxtəlif şəxslərə məxsus quyular səpələnmişdir.
Leyla bulağı", "Qafur quyusu", "Hacısəlim quyusu", "Balakişi quyusu", "Kəbləpaşa quyusu", "Mürşüd quyusu", "Əlisəttar quyusu", "Orucqulu quyusu" xalq arasında "el quyusu", "camaaat quyusu", "kənd quyusu" kimi tanınırdı.
Bu quyuların bəziləri isə "savab" məqsədilə qazılaraq (Leyla bulağı) əhaliyə paylanardı.
Quyulardan su çıxarılmasında dolamaçarx və yel dəyirmanları, dartma, mancanaq, dolbağara üsullarından istifadə olunurdu.
Qala kəndində, əhalinin verdiyi məlumata görə, 6 ovdan fəaliyyət göstərmişdir.
Lakin hal-hazırda bu ovdanların 4-ü qeydə alınmışdır.
Ovdanların üçü "Şor" gölün sahilində, biri isə qəbiristanlıq ərazisində tikilmişdir.
Ovdan" sözü əslində el arasında işlənən "Oudan" sözündən götürülmüşdür.
Ou"-su, "dan"-işarə, göstərmək deməkdir.
Deməli, oudan suyun olduğu yeri göstərmək, işarə etmək mənası daşıyır.
Ovdanlar, su qorunan hövzələr, maraqlı hidrotexniki qurğular kimi, unikal memarlıq və konstruktiv həlli nöqteyi-nəzərindən memarlıq abidələri sırasına daxil edilmişlər.
Özlərinin çox da böyük olmayan həcm-məkan tutumu ilə ovdanlar, sanki Abşeron landşaftına hopmaqla onun ayrılmaz hissəsinə çevrilmişlər.
Kəndin bu su qurğuları, əsasən yeraltı qrunt sularının yığılması nəticəsində ərsəyə gətirilmişdir.
Ən qədim ovdan XVII əsrdə, Şah Abbas dövründə qəbiristanlıq ərazisində tikilmişdir.
Ovdanın epiqrafik yazıları qiymətli abidə kimi "Şirvanşahlar" saray qoruğunda mühafizə edilir.
Epiqrafik yazının ərəbcədən tərcüməsi belədir: "Bu dövr ədalətli şah, yer üzündə böyük Allahın kölgəsi Şah Abbas Səfəvinin hakimiyyətinə aiddir.
Allah onun hakimiyyətini daimi etsin.

Yarımadada təbii meşəlik yoxdur.

Abşeronun hər bir kəndinin özünəməxsus tarixi kecmişi, təsərrüfat-məişət həyatı, qiymətli memarlıq abidələri olmuşdur.

Diqqətəlayiq kecmişi olan belə yaşayış məntəqələrdən biridə qala kəndidir.

Coğrafi mövqeyinə görə Qala Abşeron yarımadasının şimali-şərqində yerləşir.

Sahil yaşayış məntəqələrinə nisbətən yayda havası azca isti və quru təsir bağışlayır.

Qəsəbənin ərazisi gilli-qara-sərt torpaqlıdır.

Qədim yaşayış məskənlərindən biri olan Qala kəndi Abşeronun cənub-şərqində yerləşir.

Qala kəndində olan memarlıq abidələrinin yaranma tarixi XII–XIII əsrlərə aid edilir.

Bu dövrə aid olan Qala divarları indiyədək qalmışdır.

Bu cür tikililər onu göstərir ki, Qala hələ qədim zamanlarda da canlı mədəni- ticarət mərkəzi olmuşdur.

Rusiya imperiyasının əhali yerlərinin siyahısına görə 1873-cü ildə Qalada 431 həyət, 2331 nəfər əhali (1240 kişi, 1031 qadın) olmuşdur.

Abşeronda torpaq sahəsi ən böyük olan kənd Qala olmuşdur belə ki, torpaq sahəsi 7009 desitin olmuşdur.

Kənd canlı karvan yolu üzərində yerləşmişdir.

Qalalıların əsas məşğuliyyəti əkinçilik və maldarlıq olmuşdur.

Yerli əhali Qalanı " Taxıl kəndi" adlandırırmış.

Çünki, Qalada taxılçılıq daha çox inkişaf etmişdir.

Taxıl məhsulları xırmanda döyülürdü.

Bu məqsədlə vəldən istifadə edilirdi.

Vələ at, yaxud eşşək qoşulurdu.

Taxıl məhsullarını üyütmək üçün uzunqulaq, həmçinin at qoşulmuş "quru" dəyirmanlardan istifadə olunurdu.

Burada bağçılıqla da məşğul olmuşlar.

Bağlarda ən çox əncir, tut, nar, üzüm, heyva, alça (paraxodu), xüsusən də məşhur Şüvəlan alça ağacları var idi. Bakı kəndləri arasında Qala kəndi həm tarixinə, həm də Abşeronun mədəni irsində tutduğu yerinə görə seçilir.

Ən maraqlısı da odur ki, paytaxt şəhərə, iri sənaye mərkəzi olan Bakıya yaxın olmasına baxmayaraq, Qala kəndinin infrastrukturu və abidələri vahid kompleks şəklində olduğu kimi qalmaqdadır.

Bundan başqa yaşayış mühiti də öz əksini qoruyub saxlamışdır.

Qala Abşeronun digər kəndlərindən taxıl ehtiyatının çox olması ilə də tanınırdı.

Qalalıların əsas məşğuliyyətlərindən biri də əkinçilik olmuşdur.

Yerli əhali Qalanı "Taxıl kəndi" və ya "Taxıl Qələ" də adlandırırmış.

Kəndin ərazisində çoxlu taxıl quyuları, taxıl zirzəmiləri və tikili anbarlar vardır.

Qala qəsəbəsində həmçinin taxıl və un anbarları ilə yanaşı duz quyuları da vardır.

Qala öz bostan məhsulları ilə şöhrət qazanmışdı.

Bostan məhsullarından qarpız, qovun, şamama becərilirdi.

Öz keyfiyyətinə, şirinliyinə görə Qala ağ qovunu bütün Abşeronda məşhur idi. Kənddə cirə, lobya, noxud, zəfəran, hətta pambıq kimi texniki bitki növü də becərilirdi.

Qala kəndinin tarixi çox acınacaqlı olmuşdur.

XIX əsrdə bu yerlərdə neft çıxarılmağa başlanmış, bu da əkinçilik və maldarlıq yerlərinin azalmasına gətirib çıxarmışdır.

Su azlığı problemi, torpaqların kolxozlaşdırılması, heyvandarlıq və əkinçiliklə məşğul olan əhalinin həyat tərzini çətinləşdirmişdir.

Sovet hökumətinin siyasi qayda-qanunlarına əsasən bir neçə yerdə əhalinin torpağı olmasına icazə verilməmiş, yalnız bir yerə qeydiyyata düşüb yaşamağa icazə verildiyindən, eyni zamanda əkin sahələri və mal-qaraya görə olan vergilər onsuz da Qalalıların çətin olan həyat tərzini daha da ağırlaşdırmışdır.

Beləcə əhalinin bu yerlərdən köçüb getməsinə səbəb olmuşdur.

Xüsusən də bu proses XX əsrin 30–40-cı illərinə qədər davam etmişdir.

Qalada onlarla misgər, dulusçu , dərzi, dəmirçi emalatxanaları var idi. Habelə silahsaz, örkəntoxuyan (kişilər), boyaqçılar, xalçaçılar da var idi ki, hansı ki, onları Məhəllələr: Orta əsrlərdə Qala kəndində bir sıra məhəllələr olub.

Hər məhəllədə isə ictimai mərkəz kimi, məscidin qarşısında kiçik meydança var idi. Həmin meydançaya ağsaqqallar yığışıb, kənd camaatı ilə söhbətlər aparırmışlar.

Qala kəndində məhəllələrdə əhali qonşuluq prinsipi əsasında yaşayırdı.

Bu məhəllələrdən Hacı Ramazan, Tərəkəmə, Balaverdi, Çəmbərəkənd qeyd etmək olar.

Məhəllələrin adları orada yaşayan ad qazanmış, hörmətli şəxsiyyətlərin adları ilə, də bağlı olardı.

Belə şəxslər çox zaman öz nəslini ətrafına yığardı.

Nəsli genişlənərək məhəllə şəklinə gələrdi.

Məhəllələrin adı orada məskunlaşmış əhalinin əslinə əsasən də adlanardı.

Məsələn, Tatlar məhəlləsində əslən tatlar yaşayırdı.

Tərəkəmə məhəlləsində isə türk köçəriləri yaşayırdı.

Qala kəndi ətrafında ovdanlar, quyular və su üçün hovuz var imiş.

Onların çoxu hal-hazırda itmişdir.

Sənaye tullantılarının gölə tökülməsi nəticəsində suyun səviyyəsi qalxmış, 2 göl birləşmişdir.

Əvvəllər əhalinin su təchizatını ödəmək üçün ovdanlardan, su quyularından və "Xaşa-xuna" bağlarından gələn kəhrizlərdən istifadə edilirmiş.

Qeyd edək ki, kənddə indiyə qədər su quyularının bir qismindən istifadə olunur.

Şor gölü: Kəndin ərazisində əvvəllər 2 göl var idi. Göl orta əsrlərdə kəndin həyatında xüsusi rol oynamışdır.

Şirin suyu olan göl "nohur" adlanırdı.

Kəhriz quyularından axan suyun qalığı buraya yığılırdı.

Onların əsas məşğuliyyəti heyvandarlıq olduğu üçün göldən istifadə sərfəli imiş.

Belə ki, göldən yun məhsullarının yuyulması və heyvanların suvarılması üçün istifadə edilirmiş.

Uzunömürlülərin dediyinə görə göldə bir dəfəyə 12 min at, 6 min qoyun, 1400 iri buynuzlu heyvan suvarılmağa gətirilirmiş.

İngilis səyahətçisi Şupv bu yerlərdə olanda yazırdı ki, "Bakı ətrafında 2 göl var.

Bu göllər vasitəsilə təbii iqlimin köməyi ilə əhali buradan duz çıxarırmış.

XIX əsrin 30-cu illərində hər yay fəsli Abşeron Şor göllərindən 30000 xalvara yaxın duz yığılarmış.

Bu zaman Qala Şorunun uzunluğu 1 verst 125 sajen, çevrəsi isə 3 verst 300 sajen idi. Qala duzu keyfiyyət baxımından digərlərindən ağlığı və aci olmaması ilə fərqlənirdi.

Bu duz məişətdə istifadədən əlavə çuvallara doldurularaq karvanlar vasitəsilə aparılır və satılırdı.

XIX əsrlərdə bu yerlərdə neft çıxarılmağa başlanmışdır.

Neft istehsalı, sənayenin inkişafı ilə əlaqədar sənaye tullantılarının gölə tökülməsi nəticəsində suyun səviyyəsi qalxmış və iki göl birləşmişdir.

Duz çıxarılması dayandırılmışdır.

Gölə yaxın yerdə "Tocuqla" adlanan meydan varmış.

Həmin yerə kəndin əhalisi toplaşar, mərasimlər, bayramlar keçirərdilər.

Duz ilə əlaqədar vaxtı ilə yerli əhali arasında belə bir əfsanə yayılmışdır ki, güya yerli xan qazanc məqsədilə şoru icarəyə vermək məqsədinə düşür.

Lakin bu zaman birdən şorun üstünü qan ləkəsi örtür.

Bunu görən xan öz niyyətindən əl cəkir.

Ona görədə camaat əvvəlki kimi hec bir ödənc vermədən həmin duzdan istifadə edir.

Ovdanlar: Kənddə 4 ovdan və içməli su quyuları indiyə kimi qalmaqdadır Abşeronun yarımsəhra iqlim zolağında yerləşməsi, daima əhalinin suya olan tələbatında çətinliklər yaratmışdır.

Əkinçilik və maldarlıqda, eləcə də məişətdə olan su ehtiyaclarını ödəmək üçün əhali yaxındakı su mənbələrindən yaşayış məntəqələrinə kəhriz sistemi ilə su çəkir və ya Abşerona xas olan ovdan və quyulardan istifadə edirdilər.

Abşeron yarımadasının bütün yaşayış məskənlərinə xas olan kəhriz və ovdanlar Qala kəndi üçün də səciyyəvi hal almışdır.

Qala kəndinin təbii su mənbəyi olan "Şor" gölün sahilində yerləşməsinə baxmayaraq, tarixən burada 6 ovdan, 8 içməli sulu el quyusu və kəhriz sistemi mövcud olmuşdur.

Gölün suyunun çox şor olması, əhalini XIX əsrin əvvəllərində Qurat bağlarından, Xəşəxuna bağlarının 150–200 metrlik şimal tərəfindən kəhriz çəkməyə vadar etmişdir.

(13) Qala kəhriz sistemində hər 50 metr məsafədə olmaqla cəmi 17 quyu qazılmışdır.

Bu quyuların suyu yeraltı saxsı borularla, yerin relyefi nəzərə alınmaqla su hövzələrinə toplanaraq (belə su hövzəsi cəmi 10 ədəd olmuşdur.

)istifadə olunmuşdur.

Qeyd etmək istərdim ki, həmin kəhrizin nişanələri hələ də qalmaqdadır.

Kənddə mülki şəxslər tərəfindən qazılmış 8 el quyusunun bəzilərindən indii də istifadə olunur.

Kənddə su yalnız "Şor" gölün sahilindən çıxdığı üçün, sahil boyu müxtəlif şəxslərə məxsus quyular səpələnmişdir.

Leyla bulağı", "Qafur quyusu", "Hacısəlim quyusu", "Balakişi quyusu", "Kəbləpaşa quyusu", "Mürşüd quyusu", "Əlisəttar quyusu", "Orucqulu quyusu" xalq arasında "el quyusu", "camaaat quyusu", "kənd quyusu" kimi tanınırdı.

Bu quyuların bəziləri isə "savab" məqsədilə qazılaraq (Leyla bulağı) əhaliyə paylanardı.

Quyulardan su çıxarılmasında dolamaçarx və yel dəyirmanları, dartma, mancanaq, dolbağara üsullarından istifadə olunurdu.

Qala kəndində, əhalinin verdiyi məlumata görə, 6 ovdan fəaliyyət göstərmişdir.

Lakin hal-hazırda bu ovdanların 4-ü qeydə alınmışdır.

Ovdanların üçü "Şor" gölün sahilində, biri isə qəbiristanlıq ərazisində tikilmişdir.

Ovdan" sözü əslində el arasında işlənən "Oudan" sözündən götürülmüşdür.

Ou"-su, "dan"-işarə, göstərmək deməkdir.

Deməli, oudan suyun olduğu yeri göstərmək, işarə etmək mənası daşıyır.

Ovdanlar, su qorunan hövzələr, maraqlı hidrotexniki qurğular kimi, unikal memarlıq və konstruktiv həlli nöqteyi-nəzərindən memarlıq abidələri sırasına daxil edilmişlər.

Özlərinin çox da böyük olmayan həcm-məkan tutumu ilə ovdanlar, sanki Abşeron landşaftına hopmaqla onun ayrılmaz hissəsinə çevrilmişlər.

Kəndin bu su qurğuları, əsasən yeraltı qrunt sularının yığılması nəticəsində ərsəyə gətirilmişdir.

Ən qədim ovdan XVII əsrdə, Şah Abbas dövründə qəbiristanlıq ərazisində tikilmişdir.

Ovdanın epiqrafik yazıları qiymətli abidə kimi "Şirvanşahlar" saray qoruğunda mühafizə edilir.

Epiqrafik yazının ərəbcədən tərcüməsi belədir: "Bu dövr ədalətli şah, yer üzündə böyük Allahın kölgəsi Şah Abbas Səfəvinin hakimiyyətinə aiddir.

Allah onun hakimiyyətini daimi etsin.